Clonezilla - Godzilla klonowania!

1. Wstęp

Clonezilla - darmowy program do klonowania/tworzenia obrazów całych dysków twardych lub partycji. Przydaje się przy wdrażaniu polityki tworzenia kopii bezpieczeństwa, ponieważ jest w stanie odtworzyć cały system, z wcześniej wykonanego obrazu, w trybie “bare metal”, czyli od zera.

Istotną cechą Clonezilli jest to, iż w obrazie zapisuje tylko używane bloki oraz używa kompresji danych, co skraca czas zarówno wykonania, jak i odtworzenia obrazu dysku.

Nie raz korzystałem z jej dobrodziejstw, czy to wykonując kopię bezpieczeństwa całego komputera, czy odtwarzając wcześniej wykonaną kopię na danym stanowisku komputerowym.

Jeśli chodzi o samą stronę projektu, to niestety zatrzymała się w latach ‘90 ubiegłego wieku. Ciężko na początku znaleźć potrzebne informacje. Wygląda na to, że jej obecny kształt powstawał przez lata, a autor strony (jednocześnie autor Clonezilli ??) po prostu doklejał kolejne treści do już istniejących. Odkąd pamiętam - ta strona zawsze tak wyglądała. Ale co by nie mówić, sama Clonezilla wynagradza z nawiązką fakt, że strona jest taka, jaka jest.

Przy tworzeniu tego materiału posiłkowałem się informacjami zamieszczonymi na oficjalnej stronie projektu: clonezilla.org .

2. Edycje Clonezilli

1. Clonezilla live - chyba najpopularniejsza edycja, głównie wykorzystywana przez użytkowników do odtwarzania pojedynczych maszyn.

2. Clonezilla lite server - od wersji 2.5.2-17 wersja Clonezilla live zawiera tryb “lite server”, który można wykorzystać do odtworzenia obrazu na wybranych maszynach w sieci lokalnej za pomocą mechanizmu “multicast”.

3. Clonezilla server edition - edycja serwerowa, z wykorzystaniem DRBL. Można skorzystać z wersji DRBL Live bez instalacji na serwerze. Instalacja tylko dla tych, którzy RZECZYWIŚCIE tego potrzebują.

Na stronie projektu, pod adresem: clonezilla.org/clonezilla-SE są dostępne tutoriale jak używać Clonezilla lite server i Clonezilla server edition. Zainteresowanych zachęcam do lektury.

3. Obsługiwane systemy plików

Z racji tego, iż Clonezilla kopiuje tylko zajęte bloki, musi mieć zaimplementowaną obsługę różnego rodzaju systemu plików. Jeśli dysk źródłowy zawiera partycje w nieznanym systemie plików, wówczas Clonezilla użyje polecenia dd w celu skopiowania takiej partycji. Jest to ostatnia deska ratunku, ponieważ Clonezilla kopiuje zawartość partycji sektor po sektorze, nie mając informacji, czy kopiowane sektory należą da jakiegoś pliku, czy też nie.

W sytuacji, kiedy system plików jest wspierany przez Clonzillę, wówczas kopiowane są jedynie zajęte bloki partycji, co ma wpływ zarówno na szybkość wykonania kopii, jak i na jej późniejsze odtworzenie.

Obecnie Clonezilla obsługuje: ext2, ext3, ext4, reiserfs, reiser4, xfs, jfs, btrfs, f2fs, nilfs2, FAT12, FAT16, FAT32, exFAT, NTFS , HFS+, APFS, UFS, minix, VMFS3, VMFS5. Widać więc, że możliwości są ogromne.

4. Główne cechy

1. Wsparcie dla LVM2.

2. Wsparcie dla LUKS.

3. Wsparcie dla GRUB (wersja 1. i 2.) oraz syslinux.

4. Wsparcie dla MBR i GPT.

5. Clonezilla może być uruchamiana na maszynach z BIOS oraz uEFI.

6. Wsparcie dla trybu nienadzorowanego - niemal wszystkie kroki można wykonać za pomocą linii komend i dostępnych opcji. Można skorzystać z wielu parametrów dla procesu “boot”, aby dostosować proces klonowania/odtwarzania pod swoje wymagania.

7. Wsparcie do odtwarzania jednego obrazu na wielu maszynach.

8. Obraz może zostać zaszyfrowany, wykonywanie jest to przez zgodny z POSIX korporacyjny kryptograficzny system plików.

9. Wsparcie dla trybu Multicast w Clonzilla SE, co przydaje się przy odtwarzaniu jednego obrazu na wielu maszynach. Można zdalnie zapisywać lub odtwarzać obraz dysku twradego, jeśli zdalny komputer obsługuje PXE i Wake-on-Lan.

10. Wsparcie dla Bittorrent w wersji **Clonezilla lite server", przydaje się przy masowym odtworzeniu obrazu na wielu stanowiskach. Implementacja protokołu BT wykonana przez Ezio .

11. Plik obrazu można przechowywać lokalnie, zdalnie za pomocą ssh, zasobu SMB, NFS lub WebDAV.

12. Można wykorzystać szyfrowanie AES-256 aby zabezpieczyć dostęp do obrazu, transferu i miejsca przechowywania.

13. Tworzenie obrazów powstaje z wykorzystaniem Partclone, Partimage, ntfsclone lub dd

14. Korzystając z drbl-winroll można zmienić nazwę hosta, grupy i SID sklonowanych maszyn z MS Windows.

5. Minimalne wymagania systemowe

1. Procesor: x86 lub x86-64

2. Pamięć RAM: 196 MB

3. Urządzenie bootowania: CD/DVD, USB, PXE, dysk twardy

6. Ograniczenia

1. Docelowa partycja musi być większa lub równa partycji źródłowej

2. Brak implementacji klonowania różnicowego/przyrostowego.

3. Brak możliwości klonowania dysku, kiedy jest zamontowany. Działa tylko z dyskiem odmontowanym (w systemie Clonezilla)

4. Brak możliwości eksploracji obrazu i wyodrębnienia plików. Aby to zrobić, należy odtworzyć obraz dysku, czy partycji.

7. Scenariusz użycia

Swego czasu zabezpieczałem dyski twarde ok 15 stanowisk komputerowych za pomocą właśnie Clonezilla live. Mniej więcej raz na miesiąc wykonywałem klony dysków twardych tych komputerów.

Wyposażyłem się w 2 pendrive’y USB, na których zainstalowałem Clonezille. Następnie uruchamiałem Clonezille live z USB w trybie do pamięci (przez co po uruchomieniu klonowania mogłem spokojnie wyciągnąć pendrive z portu USB i przemieścić się do kolejnej maszyny). Klony dysków były zapisywane na udostępnionym zasobie SMB (samba). Działało to, ale …

• Zalety

  1. Zachowane obrazy sklonowanych maszyn - do ewentualnego wykorzystania w przyszłości. I rzeczywiście parę razy skorzystałem z tak utworzonego obrazu, aby ratować sytuację, więc było warto.

  2. Możliwość automatycznego wyłączenia lub zrestartowania klonowanej maszyny po zakończeniu całego procesu, w zależności od sytuacji.

• Wady

  1. Uciążliwe rozwiązanie przy wielu maszynach. Trzeba przemieszczać się od komputera do komputera i na każdym uruchamiać Clonezilla live, powtarzając te same czynności.

  2. Za duże obciążenie systemu - już przy kilku komputerach, które w tym samym czasie były klonowanie przez Clonezille live był widoczny wyraźny spadek wydajności całego procesu na daną maszynę. Ponieważ wszystkie elementy mają znaczenie: prędkość procesora (bo Clonezilla kompresuje obraz dysku twardego), prędkość sieci (bo 1 GBit dla już 5 maszyn robiących klony dysków to za mało), prędkość zapisu na serwerze (bo dyski SATA III w RAID1 zostały obciążone na maksa - w tym samym czasie kilka maszyn zapisywało obraz)

  3. Operację klonowania można było wykonać w taki sposób jedynie wtedy, kiedy komputer użytkownika nie był wykorzystywany, inaczej został by zablokowany na dłuższy czas. W innym przypadku całą operację można by było zrobić po pracy, ale kto miałby ochotę na nadgodziny …

Podsumowując - powyższy proces ma sens przy kilku komputerach i to wtedy, kiedy użytkownik z niego nie korzysta lub nie będzie korzystał w najbliższym czasie. Inaczej, im więcej komputerów w tym samym czasie tworzy klony na ten sam zasób sieciowy, tym proces zajmuje więcej czasu. Wiadomo, że Ameryki nie odkryłem, ale warto o tym pamiętać …

Być może zastosowanie Clonezilla SE rozwiązało by sprawę, niestety nie testowałem tego, więc ciężko mi coś tutaj napisać.

Istnieje jednak rozwiązanie, FOG , które po Wake-on-LAN uruchamia maszynę, ładuje program poprzez PXE i wykonuje klon dysku twardego na serwer. Po wykonaniu obrazu dysku twardego wyłącza maszynę. Zainteresowanych odsyłam na stronę tego projektu.

8. Przykładowe ekrany

9. Podsumowanie

Clonezilla live jest przydatnym narzędziem do wykonywania obrazów dysków twardych i późniejszego ich odtwarzania. Wersja live nadaje się jednak do pojedynczych przypadków klonowania dysków i w takim celu należy jej używać. Wciąż mam wrażenie, że autorowi bardziej zależało na masowym jednoczesnym odtwarzaniu nagranego wcześniej obrazu. I w takim scenariuszu świetnie Clonezilla się sprawdza.

Jednak, jeśli zależy nam na masowym wykonywaniu klonów stacji roboczych, tutaj należało by chyba skorzystać z wersji Clonezilla SE lub wcześniej wspomnianego rozwiązania FOG.